«آیه مودّت» در شأن نزدیکان پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله که حضرت على، حضرت فاطمه، امام حسن و امام حسین علیهم السّلام میباشند، نازل شده است‏

راجع به آیه مودّت، قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى‏ که در سوره شورى است و در شأن نزدیکان پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله نازل شده است، اخبار زیادى رسیده که ما در این باب به اندازه‏اى که به آنها دست یافته‏ایم، اشاره مى‏کنیم  .

 (2) [تفسیر ابن جریر طبرى 25/ 16] به سند خود، از «سعید بن جبیر» در ذیل آیه مودّت قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ نقل کرده است که مراد از «قربى» همانا نزدیکان رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله مى‏باشند  .

مؤلف گوید: «محبّ طبرى» حدیث مزبور را در کتاب «ذخائر» نقل کرده است و اشاره نموده که حدیث قربى را «ابن السرى» هم، نقل کرده است  .

 (3) [همان کتاب 25/ 17] به سند خود، از «أبو اسحاق» نقل کرده است که از

 «عمرة بن شعیب» پرسیدم: مراد از «قربى» در آیه مودّت، چیست؟ در پاسخ گفت  :

مراد از آن، نزدیکان پیغمبرند  .

 (1) [حلیة الاولیاء 3/ 201] به سند خود، از «جابر» نقل کرده است که یکى از بیابان نشینان، حضور رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله شرفیاب شد و به عرض رسانید: اى محمّد! اسلام را بر من عرضه کن. رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرمود: گواهى بده که خدا یکتا و بى‏همتاست و محمّد، بنده و فرستاده اوست. بیابانى گفت: در برابر اینکه اسلام را بر من عرضه داشتى، آیا تقاضاى مزدى هم از من دارى؟ فرمود: در برابر اینکه اسلام را بر تو عرضه داشتم مزدى نمى‏خواهم و هر گاه از تو طالب مزدى باشم، اینست که نزدیکان مرا دوست بدارى. وى گفت: نزدیکان خودم را دوست بدارم یا نزدیکان تو را؟ حضرت فرمود: نزدیکان مرا. بیابانى عرضه داشت: اینک دست مرا بگیر تا با تو، به پذیرش دین اسلام بیعت نمایم. پس از انعقاد بیعت، به عرض رسانید: لعنت خدا بر آن کس باد که تو را و نزدیکان تو را دوست ندارد حضرت صلّى اللّه علیه و آله فرمود: آمین  .

 (2) [سیوطى در الدّر المنثور] در ذیل تفسیر آیه مودّت در سوره شورى گفته است: «عبد بن حمید» و «ابن منذر» از «مجاهد» نقل کرده‏اند که اظهار داشته است: خداى تعالى در آیه مودّت به پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله دستور داده است که به شما بگوید: درخواستى از شما ندارم و مزدى در برابر انجام پیغمبرى خویش نمى‏خواهم مگر اینکه از شما تقاضا دارم از فرمان من پیروى کنید و پیغمبرى مرا بپذیرید و نزدیکان مرا دوست بدارید. وى نیز گفته است: «ابن مردویه» از طریق «ابن مبارک» از «ابن عباس» روایت کرده است که در ذیل آیه مودّت گفته است، پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله فرمود: موقعیت مرا با گرامیداشت و حفاظت از نزدیکان من، رعایت نمائید. باز گفته است: «ابو نعیم» و «دیلمى» از «مجاهد» از «ابن عباس» روایت کرده‏اند که رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله در ذیل آیه شریفه مودّت، فرموده است  :

موقعیت مرا در گرامیداشت و حفاظت از نزدیکانم، رعایت نمائید و آنها را دوست بدارید. باز گفته است: «سعید بن منصور» از «سعید بن جبیر» روایت کرده است که مراد از قربى در آیه مودّت، نزدیکان پیغمبرند  .

 (1) [مستدرک الصحیحین 3/ 172] به سند خود، از حضرت على بن الحسین علیهما السّلام روایت کرده است، هنگامى که حضرت على علیه السّلام به شهادت رسید، امام حسن مجتبى علیه السّلام خطابه‏اى ایراد کرد. پس از حمد و ستایش از خداى تعالى- تا آنجا حدیث را ادامه داده که- امام حسن علیه السّلام خطاب به مردم فرمود: اى مردم! آنکه مرا مى‏شناسد، مى‏شناسد و آنکه مرا نمى‏شناسد، بداند من، فرزند على و فرزند پیغمبرم. من پسر آنکسى هستم که مردم را به رحمت خدا، مژده داد و از شکنجه خدا بیمناک فرمود. من فرزند کسى هستم که مردم را به فرمان خدا فرا خواند. من فرزند چراغ نورانى راه خدایم. من از خاندانى هستم که «جبرئیل» بسوى ما نازل مى‏شد و از سوى ما، به سوى خدا، صعود مى‏کرد. من از خاندانى هستم که خداى تعالى دوستى آنان را بر مسلمانان واجب گردانید. من از خاندانى هستم که خداى تعالى دوستى آنان را بر مسلمانان واجب گردانید و خطاب به پیغمبرش فرمود: قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى‏ و فرمود  :

وَ مَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِیها حُسْناً مراد از «اقتراف حسنه» (بدست آوردن حسنه)، دوستى ما خانواده است که اگر کسى دست بدامن محبت ما دراز کند، خداى تعالى به بهره‏ورى بیشتر او مى‏پردازد و او را از هر چیزى که پسندیده است، برخوردار مى‏گرداند  .

مؤلف گوید: «محبّ طبرى» این حدیث را در [ذخائر ص 138] متذکر شده است و اشاره کرده: حدیث مزبور از «زید بن حسن» نقل شده است و «دولابى» هم به یاد آورى از آن پرداخته است. «هیثمى» هم، حدیث مزبور را در [مجمع 9/ 146] نقل کرده است و افزوده است: حدیث مزبور از «ابو الطفیل» نقل‏

شده است و «طبرانى»، «ابو یعلى»، «بزّاز»، «احمد» به ذکر آن پرداخته‏اند و «ابن حجر» هم، در [صواعق ص 101] از حدیث مزبور یاد کرده است و اضافه نموده  :

حدیث مزبور را «بزّاز» و «طبرانى» نقل کرده‏اند  .

  [زمخشرى در کشّاف‏] ذیل تفسیر آیه مودّت قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ در سوره شورى گفته است: در روایت آمده هنگامى که آیه مودّت نازل شد، یکى از اصحاب معروض داشت: یا رسول اللّه! نزدیکان شما که مودّت آنان بر ما لازم است چه کسانند؟ رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله در پاسخ فرمود: نزدیکان من که مودت آنها بر شما واجب است، على و فاطمه و دو فرزند ایشان هستند  .

مؤلف گوید: «فخر رازى» در «تفسیر کبیر» در ذیل آیه مودّت واقع در سوره شورى، در تعقیب روایت «کشّاف» اظهار داشته: از روایت مزبور بدست مى‏آید این چهار تن (على، فاطمه و حسنین علیهم السّلام) از نزدیکان پیغمبر اکرمند و زمانى که‏

ثابت شد افراد یاد شده از نزدیکان پیغمبرند، باید از ویژگى خاصى برخوردار باشند و تعظیم و احترام زیادترى لازم داشته باشند و دلیل بر این ویژگى و احترام خاص، وجوه چندى است که ذیلا مى‏آوریم  :

 (1) وجه اوّل: حق تعالى فرموده است: إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى‏ وجه استدلال بطورى که پیش از این بیان شد، آل محمد صلّى اللّه علیه و آله کسانى هستند که سرانجام کار و نسبت ایشان به رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله منتهى مى‏شود. بدیهى است هر کسى و یا کسانى که سرانجامشان بهتر و بیشتر از دیگران، منتهى به رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله بشود همانها، آل او بشمار مى‏آیند. در این رابطه فاطمه، على، حسن و حسین علیهم السّلام ارتباطشان با رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله از همه بیشتر بوده و کسى اینگونه ویژگى را در شأن آنان انکار نکرده است و به تواتر ثابت است که شدّت تعلّق آنان به رسول گرامى صلّى اللّه علیه و آله، از دیگران زیادتر و بیشتر است  .

وجه دوم: بدون شک پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله، حضرت فاطمه علیها السّلام را دوست مى‏داشته، به حدّى که فرموده است :

 «فاطمة بضعة منّى، یوذینى ما یوذیها»

؛ فاطمه پاره تن من است هر پیشآمد بر خلاف انتظارى که فاطمه را بیازارد مرا آزرده است. و به نقل متواتر ثابت شده است که رسول گرامى صلّى اللّه علیه و آله، على و حسن و حسین را دوست مى‏داشته و زمانى که علاقه رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله نسبت به آنها ثابت باشد، بر تمام امّت لازم است همچنان که رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله آنان را دوست مى‏دارد، آنها هم، آن بزرگواران را دوست بدارند؛ بدلیل آنکه خداى تعالى فرموده است:

وَ اتَّبِعُوهُ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ (سوره اعراف، آیه 158)؛ از پیغمبر ما پیروى کنید بدین امید که از هدایت برخوردار گردید. و فرموده است: فَلْیَحْذَرِ الَّذِینَ یُخالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ (سوره نور، آیه 63)؛ بدیهى است آنان که تصمیم دارند از فرمان پیغمبر ما سرپیچى نمایند، از سرانجام ننگین آن باید بر حذر باشند. و فرموده است: لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ (سوره احزاب، آیه 21)؛

شکى نیست پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله از سرانجام نیک و بد همه چیز خبردار است و به واقعیت همه چیزى رسیده است اینک در برابر فرمان چنین پیغمبرى کمال استقامت و پایمردى را داشته باشید و به فرمان او که بهترین الگوى پسندیده است، رفتار نمائید.

 (1) سخن از این بود که مودّت اهل بیت بر همگان لازم است. زیرا پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله اهل بیت طاهرین را، دوست داشته و هر کسى در دوستى آنان با پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله همراهى نداشته باشد، از فرمان او سرپیچى کرده و از هدایت نصیب و سهمى ندارد؛ پیغمبر واجب الطاعة است. مخالفت فرمان او، به حکم نهیى که در میان است، حرام مى‏باشد. و فرموده است: قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ (سوره آل عمران، آیه 31)؛ (مردم به علاقه‏مندى خدا دل بسته‏اند و مى‏خواهند حضرت او را دوست بدارند.) تو اى پیغمبر، در پاسخ آنان بگو هر گاه تصمیم دارید اظهار علاقه‏مندى به خدا نمائید، نخست از فرمان من اطاعت کنید تا به جبران آنکه خدا را دوست مى‏دارید، خدا هم شما را دوست بدارد.

وجه سوم: دعا کردن براى اهل بیت پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله در اوج اهمیت است و از مناصب عالیه بشمار مى‏آید به همین مناسبت است که در پایان تشهد نماز دستور صادر شده است تا بر خاندان پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله درود بفرستند و بگویند:

 «اللّهمّ صلّ على محمد و على آل محمد و ارحم محمدا و آل محمد»

و اینگونه تعظیم و احترام، در خور هیچ فردى از افراد غیر آل پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله، روا نمى‏باشد. بدین ترتیب ادلّه سه گانه، دلیل بر آنست که حبّ آل محمد و علاقه‏مندى به ایشان بر یکایک امّت پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله لازم است و مؤید این واقعیت و لزوم آنرا، مى‏توان از گفته «شافعى» استفاده کرد.  مترجم گوید: محصّب، محلى است در مکه مکرّمه در سر راه منى که آنرا «بطحاء» هم مى‏گویند و به جایگاهى در منى که رمى جمرات مى‏کنند، «محصّب» گفته‏اند. «خیف» با سکون یاء، طرف بالاى وادى را که آب از آنجا به پائین جارى مى‏شود گفته‏اند و «مسجد خیف» در محل منى مى‏باشد که در طرف بالاى وادى قرار گرفته است.

؛ اى سواره! گاهى که در محصّب از سرزمین منى، رسیدى به آنها که در خیف ساکنند و به آنها که از آنجا در سحرگاه کوچ مى‏کنند و به حاجیانى که عازم منى مى‏باشند و چون فرات به روش خاصى پیش مى‏روند، بگو اگر دوستى آل محمد دلیل بر رفض باشد، جنّ و انس گواهى بدهند که من «رافضى» هستم.

مؤلف گوید: «هیثمى» هم، در [مجمع 7/ 103 و 9/ 168] روایت کرده و در هر دو مجلد اظهار داشته است: «طبرانى» هم، آنرا روایت کرده و «ابن حجر» در [صواعق ص 101] به نقل آن پرداخته است و اضافه کرده: «احمد حنبل»، «طبرانى»، «ابن ابى حاتم» و «حاکم» روایت مزبور را از «ابن عباس» نقل کرده‏اند

و «شبلنجى» در [نور الابصار ص 101] از تفسیر «بغوى» روایت مزبور را نقل نموده است

منابع

 فضائل پنج تن علیهم السلام در صحاح ششگانه اهل سنت‏ -  آیة اللّه فى العالمین حاج سید مرتضى‏ فیروزآبادى یزدى‏

*** مارابانظرات خوددرنشرمعارف اهلبیت(ع)یاری دهید***  

نوشته شده توسط شیعه مولا علی (ع)اگر خداتوفیق دهد در سه شنبه 89/10/21 ساعت 10:59 صبح موضوع | ***استفاده از مطالب باذکرمنبع وفرستادن صلوان باعجل فرجهم مانعی ندارد*** .التماس دعا***لینک ثابت