چرانبایددرخواستهای خودمان را مستقیماً از خدابخواهیم بلکه باید به

وقتی این ها واسطه فیض شدند و در واقع ارتباط با مبدأ عالم شد و ائمه مجرای فیض شدند ابداً ارتباط انسان با خدا قطع نمی‌گردد از امام باقر ـ علیه‌السّلام ـ نقل شده که فرموده‌اند: «نحن وجه الله» و در دعای ندبه وارد شده «این وجه الله الذی یتوجه الیه الاولیاء؟ این السبب المتصل بین اهل الارض و المساء» در زیارت جامعه کبیره دارد «و المثل الاعلی»[1] هنگامی که امام زمان-ع- مظهر اسماء الهی شدند و جلوه‌های حضرت حق توسل به این موجودات عرشی نه تنها ارتباط انسان را با خدا قطع نمی‌کند بلکه باعث استحکام و انسجام می‌گردد.

امّا ثمره توسل به چه کسی برمی‌گردد؟ روشن است به متوسل‌شونده نه به امام معصوم امّا چرا خداوند ما را وادار کرده از طریق ائمه حاجات خود را از خداوند بخواهیم احتمال دارد برای الگوگیری باشد و سعی کنیم خودمان را شبیه آن ذوات مقدسه نمائیم و در مسیر آن ها حرکت کنیم و ممکن است از این راه ما را وادار نماید به شناختن معصومین ـ علیهم‌السلام ـ و مراجعه به ائمه-علیهم السلام- و ممکن است از این راه همراه قرآن و هم‌سان بودن امامان با قرآن را تفهیم نماید تا سعی کنیم از این ها جداً نشویم و امکان دارد همه این امور باشد.

توسل و وسیله در اصل به معنی تقرب جستن و یا چیزی که باعث تقرب به دیگری از روی علاقه و رغبت می‌شود, می‌باشد. بنابراین وسیله معنی بسیار وسیعی دارد هر کاری و هر چیزی را که باعث نزدیک شدن به پیشگاه مقدس پروردگار می‌شود شامل می‌گردد که مهم ترین آن ها ایمان به خدا و پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ و جهاد و عبادات هم چون نماز و زکات و روزه و زیارت خانه خدا ـ و شفاعت پیامبران و امامان و بندگان صالح خدا می‌باشد و همه در مفهوم توسل داخل است. توسل وسیله قرار دادن مقام انسان صالحی در پیشگاه خدا و طلب چیزی از خداوند به خاطر او است.[2]

استاد شهید مطهری می‌فرمایند: توسل باید به کسی و از کسی باشد از اولیاء خدا که خداوند او را وسیله قرار داده. بطور کلی توسل به وسائل و سبب و اسباب با توجه به این‌که خدا سبب را آفریده و او را سبب قرار داده و از ما خواسته از این وسائل استفاده نمائیم به هیچ وجه مانعی ندارد و عین توحید است.[3]

و امّا دعاها به چند دسته تقسیم می‌شود:

1. دعاهائی که بدون واسطه چیزی از خداوند متعال می‌خواهیم.

2. دعاهائی که یکی یا چند نفر از آبرومندان نظام هستی را واسطه قرار می‌دهیم تا زودتر نظر خداوند را جلب نمائیم.

3. خداوند را به خودش یا اسماء و صفاتش قسم می‌دهیم.

امام قسم اول که در اکثر دعاهای وارده از معصومین این‌گونه است مثل این فراز از دعا کمیل که دارد. بار خدایا بیامرز گناهانی که بدرند پرده‌ها را، بار خدایا بیامرز برایم گناهانی که فرو بارند بدبختی‌ها را و… و در دعای شریف ابو حمزه ثمالی دارد خدایا بمن بده بینائی در دین خودت، و فهم در حکمت، خرده‌بینی در دانشت.

و اما در قسم سوم در دعاهای زیادی آمده که خدایا (أَتوسل الیک با حب اسمائک)[4] یا (فانی بک الیک اتوسل)...[5]

امّا قسم دوم که ائمه-علیه السلام- را واسطه قرار بدهیم خداوند متعال در قرآن مجید دستور می‌دهد به آوردن وسیله‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید پرهیزگاری پیشه کنید و وسیله‌ای برای تقرب به خدا انتخاب نمائید.[6]

از معصومین و آبروداران نظام هستی رسیده است که آنان وسیله تقرب به خداوند منان هستند (هم الوسیلة الی الله)[7] و ده ها مورد.

سهوردی شافعی می‌گوید استغاثه و تشفع از بزرگان دین و قسم دادن خداوند به حق آن ها سیره انبیاء و مرسلین بوده است حالا قبل از تولدشان یا بعد از آن.[8]

علاوه هم‌چنان که استفغفار و توبه خود انسان مجرم, وسیله کسب رحمت و مغفرت پروردگار غفار است هم‌چنین رفتن به سوی رسول خدا و ائمه_علیهم السلام- و متوسل شدن به آن ذوات مقدسه نیز وسیله ای برای جلب رحمت و عنایت حضرت حق می‌باشد.

و باز توسل یک امر عقلائی است: گناهکار و خاطی وقتی دید استاد یا پدر و سید به او توجه نمی‌کند و از او بخاطر تمرد و گناهان زیاد و مشی برخلاف رضایت او ناراضی است در این موارد به وسیله شخصی که مورد احترام پدر و مولی می ‌باشد به آن ها تقرب می‌جوید و مولی هرگز او را رد نمی‌کند. و ما هم بخاطر تمرد و گناهان زیاد انبیاء و ائمه-علیهم السلام- را که آبروداران نظام هستی می‌باشند شفیع و واسطه قرار می‌دهیم و به این بزرگان توسل می‌جوئیم تا ما را دوباره فیض حضور بدهد و گناهان را عفو نماید.[9]

چنان که در روایتی آمده است (همانا روز قیامت پیامبر اکرم دامن کبریائی حضرت حق را می‌گیرد و ائمه-علیهم السلام- دست توسل به پیامبر گرامی اسلام می‌زنند و شیعیان تمسک به ائمه ـ علیهم السّلام ـ می‌نمایند و مراد از این توسلات گاهی برای بخشیده شدن گناهان است و در عده‌ای برای توفیق در پیمودن راه تکامل می‌باشد و گروه سوم برای اخذ کردن راه دین و مشی در جادة مستقیم صورت می‌گیرد.)[10]

آیت‌الله مکارم می‌فرمایند: امام و پیامبر همانند قلب در جامعه بشری هستند می‌دانیم هنگامی که قلب می‌تپد خون به تمام عروق می‌فرستد وتمام سلول‌ها را تغذیه می‌نماید و از آنجا که امام معصوم یک انسان کامل و پیشرو و قافله انسانیت سبب نزول فیض الهی می‌گردد و هر فرد به مقدار ارتباطش با پیامبر و امام از فیض بهره می‌گیرد.[11]

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

1. توسل یا استمداد از ارواح مقدسه، استاد سبحانی، نشر قدر 1362.

2. عدل الهی، استاد مطهری، تهران انتشارات حسینیه ارشاد.

3. تفسیر نمونه، جلد چهار،ص366 ذیل آیه، 35 سورة مائده.

4. توسل از دیدگاه عقل و قرآن و حدیث، سید محمد ضیاءآبادی، بنیاد بعثت، 1362، مؤسسه اهل‌البیت.

[1] . موسوی خمینی، سید روح الله، چهل حدیث، مرکز نشر فرهنگی رجاء، 1368، ص 533.

[2] . مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دالکتب الاسلامیة، 1396، ذیل آیه 35 سورة مائده.

[3] . مطهری، مرتضی، عدل الهی، چاپ حسینیه ارشاد، 1349، ص188.

[4] . مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ج95، ص 448.

[5] . همان، ج87.

[6] . مائده/ 35.

[7] . تفسیر نورالثقلین، ج1، ص626، نقل از: سید محمدضیاء آبادی، توسل از دیدگاه عقل و قرآن، تهران، بنیاد بعثت، 1362.